Czym jest półpasiec?

Czym jest półpasiec? (łac. zoster) to choroba zakaźna, którą wywołuje wirus DNA Varicella zoster (VZV) z rodziny Herpesviridae odpowiedzialny za występującą najczęściej u dzieci ospę wietrzną. Z tej rodziny wirusów pochodzą także oba typy Herpes simplex powodujące opryszczkę wargową i opryszczkę narządów płciowych. W przeciwieństwie do ospy, półpasiec najczęściej atakuje osoby dorosłe, zwykle między 60. a 70. rokiem życia, ale spotkać go można w każdej grupie wiekowej włączywszy najmłodszych. Jego występowanie nie ma związku z różnicami demograficznymi ani sezonową ekspozycją na zakażenia. Przeciętnie rocznie na tę chorobę zapadają 3–4 osoby na tysiąc, a w grupie chorych na AIDS notuje się aż 10% przypadków półpaśca.

Przebycie ospy wietrznej wywołanej przez Varicella zoster virus uodparnia daną osobę na całe życie jedynie na ospę, natomiast zwiększa ryzyko zapadnięcia na półpasiec, ponieważ wirus przechodzi w stan uśpienia w zwojach nerwowych. Osoby, które nie chorowały na ospę w dzieciństwie, mogą się w wieku dorosłym zarazić wirusem i także rozchorować na półpasiec. Względne bezpieczeństwo w tym wypadku daje szczepionka, jednak osoby z osłabionym układem odpornościowym i tak mogą być narażone na wystąpienie choroby. Wirus Varicella zoster, który wnika do ciała człowieka, może przemieszczać się wzdłuż zwojów nerwowych i pozostawać w nich w przez kilka lub nawet kilkadziesiąt lat w stanie tzw. latencji, nie dając żadnych objawów. Nie do końca wiadomo, jakie czynniki prowadzą do uaktywnienia się wirusa uśpionego w zwojach i jego manifestacji. Prawdopodobnie sprzyja temu spadek odporności w wyniku przeziębienia, ponadto do choroby dochodzi częściej u osób z trwale osłabionym układem immunologicznym (chorzy na AIDS, osoby po przeszczepach w stanach immunosupresji).

Choroba charakteryzuje się ostrym przebiegiem, w czasie którego dochodzi do wysypki złożonej z czerwonych pęcherzyków z treścią surowiczą podobnych do zmian skórnych powstających w przebiegu ospy wietrznej lub opryszczki wargowej. Przed pojawieniem się wsypki zajęty wirusami dermatom, czyli fragment skóry, który zaopatrywany jest czuciowo przez pojedynczy nerw rdzeniowy, staje się bolesny, ponieważ wirus atakuje ów nerw wraz z powiązanym z nim zwojem miedzykręgowym. Zmiany skórne najczęściej pojawiają się w okolicy klatki piersiowej lub twarzy. Mają tendencję do samoistnego ustępowania, ale mogą po nich pozostać blizny, zwłaszcza jeśli doszło do ich bakteryjnego nadkażenia. Wysypka obejmuje pas skóry najczęściej po jednej stronie ciała (stąd wzięła się nazwa choroby). Może się jednak zdarzyć, że wirus zaatakuje większą ilość nerwów, wówczas można mówić o półpaścu podwójnym, którego wykwity lokalizują się po jednej lub po obu stronach ciała. Ból w tym miejscu może być odczuwany na długo po ustąpieniu objawów choroby – jest to tzw. neuralgia po przebytym półpaścu (ang. post herpetic neuralgia, PHN). Jeśli pacjent cierpi na ból na długo po ustąpieniu choroby, czyli powyżej trzech miesięcy, jest to wskazaniem do objęcia go dodatkowym leczeniem, ponieważ neuralgia może znacznie osłabić jego organizm.

Leczenie schorzenia zależne jest od momentu, w którym chory zgłosi się do lekarza – im wcześniej tym lepiej. W zależności od postaci schorzenia podaje się inną dawkę leków antywirusowych, które hamują namnażanie się nowych drobnoustrojów. Najlepsze rokowania daje rozpoczęcie leczenia w momencie, gdy wykwity na skórze są jeszcze świeże. Chorobę leczy się objawowo, przede wszystkim zalecany jest odpoczynek, leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, zaleca się przy tym leżenie w łóżku, przyjmowanie dużej ilości płynów i suplementację witaminami. Nie należy zdrapywać krostek, co szczególnie warto upilnować w wypadku dzieci, bowiem łatwo może dojść do ich zakażenia bakteryjnego, co będzie wymagało podaży antybiotyków i może prowadzić do pozostawienia blizn. Bolesność po przebytym półpaścu można łagodzić stosowaniem miejscowych środków łagodzących, ściągających i chłodzących czy znieczulających miejscowo. Zaleca się, zwłaszcza w okresie wysypki, zakładanie na zmienione miejsca opatrunku, który chroni przed podrażnieniem. Podaje się także leki przeciwbólowe. Neuralgię leczy się niekiedy kortykosteroidami w małych dawkach, przy silnych bólach skuteczna jest karbamazepina, u starszych osób stosuje się także kremy z kapsaicyną oraz naświetlania laserem stymulującym.